Çocuklarda Öfke ve Sinir

Çocukların Öfkesi İçin Ne zaman Yardım alınmalı?

Bazen çocuğunuzu etrafına ateş püskürürken buluyor musunuz?

Çocuğunuz istedikleri olmadığında çok kızıyor mu?

Bazı anlarda bağıra bağıra ağlamaya başlayıp elindekileri fırlatıyor mu?

Herkes bazen öfkelenebilir ve tıpkı diğer duygular gibi öfke de çocukların yaşamlarının olağan bir parçasıdır. Çocuğunuz; arkadaşı oyuncaklarını izinsiz aldığında bu duruma kızabilir. Bitirmesi saatler sürecek kadar çok ev ödevi varsa öğretmenine sinirlenebilir. Siz verdiğiniz bir sözü tutmadığınızda size öfkelenebilir. Öfke duygusu tek başına iyi ya da kötü değildir. Önemli olan bu güçlü duyguyla ne yapılacağını bilmektir.

Öfke Nedir?

Öfke Yönetimi başlıklı yazımızda da açıkladığımız üzere, öfke en temel insani duygularımızdan birisidir. Öfke duygusu; hayal kırıklığı, engellenmişlik, zorlanma, çaresizlik ve haksızlık gibi birçok farklı durumda normal bir tepki olarak ortaya çıkar. Çocuklar için de aynı şey geçerlidir. Çok küçük yaşlardaki çocukların bile öfke duygusunu deneyimledikleri görülmektedir ve çocuklar büyüdükçe öfkeleri de büyür.

Çocukları Öfkelendiren Şeyler Nelerdir?

Çocukları öfkelendiren birçok şey vardır. Çocuklar; bir şeyler onların istedikleri şekilde gerçekleşmediğinde, ödevlerini yaparken zorlandıklarında, tuttukları takım yenildiğinde öfke hissedebilirler. Arkadaşları onlarla dalga geçtiğinde ya da onlarla oynamadıklarında arkadaşlarına kızabilirler. Verilen sözler tutulmadığında ya da adil kurallar konulmadığında sinirlenebilirler. Hatta bazen yapmadığınız şeyler için sizi suçlayabilirler. Onlara “Hayır” denildiğinde, istediklerini elde edemediklerinde öfkelenebilirler. Kendi kendilerine oyun oynarken, bir şeyi yapamadıklarında da güçsüzlüğe bağlı olarak öfkelenebilirler.

Çocuklarda Öfke Neden Ortaya Çıkar?

Küçük çocuklarda henüz bazı dünyayı yönetme becerileri yeterince gelişmemiştir; bu da onların kısıtlanmasına ve kendilerini gergin hissetmelerine yol açabilir. Koltuğun arkasına düşen oyuncağı alamama, istediği rafa uzanamama benzeri durumlarda hissedilen çaresizlik ve yetersizlik, küçük yaştaki çocuklarda öfkeyi tetikleyebilir.

Bağımsızlaşma arzusu gelişen çocuklar, bazı şeyleri seçebilmek ve kontrol edebilmek isterler. Bu doğrultuda bir şeyleri tek başına yapmak, kendi kendilerine bir yere gitmek, kendi seçtikleri kıyafetleri giymek, canları istediğinde oynamak canları istediğinde uyumak isteyebilirler. Ebeveynler bu isteklerin gerçekleşmesine izin vermediklerinde çocuklar yaşadıkları engellenmişlik nedeniyle öfke hissedebilirler.

İlkokul yıllarında bilişsel becerilerine kıyasla zorlu durumlarla karşılaşmak, artan sorumluluklar ve akran ilişkilerindeki sorunlar çocuklarda yoğun bir öfkeye neden olabilir. Dersleri takip etmekte ya da anlamakta zorlanmak ve oyun oynamak yerine ev ödevi yapmak zorunda kalmak ilkokul çocuklarında öfke doğurabilir. Bunlara ek olarak bu yaşlardaki çocuklarda misilleme öfkesi öne çıkmaktadır. Arkadaşları onlarla oynamadığında, eşyalarını izinsiz aldıklarında, birileri onlara isim taktığında ya da onlarla dalga geçtiğinde çocuklar yoğun bir öfke hissedebilirler.

Ergenlik dönemindeki çocuklarda ise hormonal değişiklikler duygu durum dalgalanmalarına ve öfkeye yol açabilir. Ayrıca ergenlik; gençlerin birçok değişimle ve zorlukla karşılaştıkları, kim olduklarını ve nereye ait olduklarını sorguladıkları bir dönemdir ve bu dönemin yarattığı stres çocukların öfke hissetmesine katkıda bulunabilir. Ergenlerde; otoriteye karşı duyulan öfkeye sıklıkla rastlanmaktadır. Özellikle bu dönemde, öfkenin dışa vurumu konusunda cinsiyetler arasında bir fark görülmektedir. Genç kızlar öfkelerini genellikle sözel olarak ifade etmeye çalışırken genç erkekler çoğunlukla fiziksel olarak saldırgan sayılabilecek biçimlerde dışarı yansıtmaktadırlar. Bazı ergenlerin ise öfkelerini küslükle ifade etmeye çalıştıkları görülmektedir.

Çocuğumun Öfkesi Onun Kişiliği ile ya da Bazı Rahatsızlıklarla İlişkili Mi?

Çocukların öfke deneyiminin bir kısmı onların kişilik özelliklerinden ve mizacından kaynaklanabilir. Bazı kişiler bazı duyguları daha yoğun ve sık yaşamaya meyillidirler. Ayrıca öfke bazı rahatsızlıklarda yaygın karşılaşılan bir duygudur. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların büyük bir kısmı dürtüsellikleri nedeniyle davranışlarını kontrol etmekte zorlanırlar; yönergelere uymak ya da başka bir şey yapmak zorunda olmak onlarda öfke duygusuna yol açabilir. Öfkeli görünen çocuklarda bazen ilk bakışta fark edilemeyen örtük bir kaygı bozukluğu ve/veya yoğunluğu söz konusu olabilir. Yoğun kaygıları olan ve bunlarla başa çıkmakta zorlanan çocuklar öfke hissedebilirler.

Bunlara ek olarak, öfke bazı açılardan öğrenebilen bir duygudur. Zorlu duygular karşısında rol modellerinin nasıl davrandığı ve bu durumlarla nasıl başa çıktığı çocukların hangi durumlar karşısında nasıl bir öfke duygusu hissettiklerini etkileyebilmektedir.

Çocuğumun Öfkesi Normal mi?

Öfkenin normal bir duygu olduğunu unutmayın; önemli olan çocuğunuzun öfkelenip öfkelenmemesi değil, bu öfke duygusunu nasıl deneyimlediğidir. Çocuğunuz öfkesini kontrol etmekte zorlanıyor ve saldırgan davranışlar gösteriyorsa bu durum sorunlara yol açabilir.

Çocuğumun Öfkesi Beni Endişelendiriyor. Çocuğumun Öfkesi Konusunda Bir Şeyler Yapıp Yapmamam Gerektiğini Nasıl Anlarım?

• Eğer çocuğunuz kendi kendine öfkesini yatıştırmakta zorluk çekiyorsa ve çocuğunuzun
• Öfke nöbetleri ve patlamaları yaşından beklenmeyecek derecedeyse
• Öfke nöbetleri ve patlamaları sık sık ve uzun süreliyse
• Öfkeli davranışları ve bunları kontrol etmekte yaşadığı zorluk ona kendisini üzgün hissettiriyorsa
• Öfkeli davranışları kendisi ya da çevresindekiler için zarar riski taşıyorsa
• Öfkeli davranışları evde sorunlara yol açıyorsa ve aile hayatınızı olumsuz etkiliyorsa
• Öfkeli davranışları onun arkadaşlarıyla iyi geçinmesine engel oluyorsa, akranları tarafından dışlanmasına neden oluyorsa
• Öfkeli davranışları okulda problemler doğuruyorsa, öğretmenlerin dikkatini çekiyorsa

bu konuyla ilgili bir çocuk psikolog/Pedagog danışmanızı öneririz.

Yararlanılan Kaynaklar:

– Duygu Odaklı Terapi ( Leslie S. Greenberg, Nobel Akademik Yayıncılık )

– Is My Child’s Anger Normal or Should I Be Concerned? (https://www.understood.org/en/friends-feelings/managing-feelings/anger-frustration/is-my-childs-anger-normal-or-should-i-be-concerned )